សាវតា ទាក់ទងភូមិសាស្រ្តខ្មែរ

ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ ប្រទេសកម្ពុជា​ ភាគទី២

ក្នុងភាគ ទី ២ នេះ អ្នកនិពន្ធលើកឡើងអំពី សម័យដែលប្រទេស កម្ពុជាចូលទៅក្នុងសង្រ្គាម រវាងលោកកុម្មុយនិស្ត និងលោកសេរី ដោយ ចាប់ ផ្តើមពីព្រឹត្តិការណ៏ ថ្ងៃ ១៨ មិនា ឆ្នាំ ១៩៧០ រហត ដែលពេលដែល អង្គការ សហប្រជាជាតិ ធ្វើអន្តរា គមន៍ បញ្ចប់ការវិវាទ នៅកម្ពុជា គឺ ក្រោយពេលដែល សហភាព សវៀត រលំរលាយទៅ ។ សង្រ្គាម រវាង ប្រទេស កុម្មុយនសុដូចគ្នា ក៏បានឈានមកដល់ ទីអវសានដែរ នៅទីបំផុត ។ លោក វ៉ាន់ឌី កាអុន កើតនៅថ្ងៃ ១៩ មិថុនា ៤២ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ នៅស្រុក រាំង លោក ធ្វើការចិញ្ចឹម គ្រួសារយ៉ាងលំបាក លំបិន មុននឹងបានក្លាយទៅជាអ្នកកាសែត វិទ្យុបារាំង នៅ ថ្ងៃ ១ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៩៣ ។ គឺនៅឆ្នាំ ៩៥៣ នោះហើយដែល លោក បាននិពន្ធសៀវភៅមួយ មានចំណងជើងថា Cambodge ou la Mitique sane អុយទេសកម្មជា ឬ su ដែលគ្មាន ការចូលរួមចំណែកពី នជាតិខ្មែរ បោះពុម្ពផ្សាយ នៅគ្រឹះស្ថាន ឡារម៉ាតង់ ម នៅថ្ងៃ ១៩ កក្កដាឆ្នាំ ៩៩៤ លោក បានសុំឈប់មួយរយៈសិន ដើម្បីបញ្ចប់និក្ខេបបទ បណ្ឌិត ប្រវត្តិសាស្រ្តមួយ ទៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ និង មនុស្សសាស្ត្រ នៅទីក្រុងនិស្ស “Nice” ស្តី ការពិបាករបស់ប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងការសម្របខ្លួនទៅក្នុង បរិបទ នៃ ពិភពលោក សម័យ BEF (Contribution à l'étude du Cambodge et de ses difficultés d'insertion au monde modeme)។ ១៧ ថ្ងៃ ៣០ មិនា ឆ្នាំ ១៩៩៧ លោក បានត្រឡប់មក ធ្វើការ នៅ វិទ្យុ បារាំង អន្តរជាតិ វិ ហូតដល់ ថ្ងៃ ៣០ មិថុនា ឆ្នាំ ២០០៧ គឺ ថ្ងៃដែល លោកចូលនិវត្តនី ។ នៅពេលនោះ លោកមានអាយុ ៦៥ ឆ្នាំ ។

អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកបេះដូងនៃពិភពលោកសតវត្សរ៍ទី២១

រហូតដល់ពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី២០ អាស៊ីខាងត្បូងនិងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ឋិត ក្រោមនឹមនៃពួកអាណានិគមអឺរ៉ុប។ រីឯអាស៊ីបូព៌ា រហូតដល់ចប់សង្គ្រាមលោក លើកទីពីរ ឋិតក្រោមនឹមនៃកងទ័ពជប៉ុនដែលយកតម្រាប់តាមពួកមហាអំណាច ស្បែកស។ ចំណែកចិនវិញ មុននឹងកាន់កាប់ដោយជប៉ុនរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៥ ត្រូវបានពួកមហាអំណាចអឺរ៉ុបពុះចែកគ្នាជាដែនឥទ្ធិពលដូចគេកាត់នំចែកគ្នាស៊ី។ ចាប់ពីដើមទសវត្សរ៍១៩៥០ទៅ ស្រាប់តែអាស៊ីក្លាយជាចំណីនៃសង្គ្រាមត្រជាក់ ដំបូងរវាងអាមេរិកនិងសូវៀត ហើយបន្ទាប់មកទៀត រវាងអាមេរិក សូវៀតនិងចិន។ ម៉្លោះហើយ រហូតដល់ចុងទសវត្សរ៍១៩៨០ អាស៊ីតែងតែត្រូវពួកបស្ចិមលោក មាក់ងាយ ដ្បិតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងនៅអាស៊ីខាងត្បូងជាពិសេស ឃើញតែបញ្ហា វិបត្តិ សង្គ្រាម សោកនាដកម្ម និងភាពក្រីក្រ។ តែឥឡូវ បស្ចិមលោកយកចិត្តអាស៊ីវិញម្តង ពីព្រោះអាស៊ីសតវត្សរ៍ទី២១កំពុង ក្លាយជាបេះដូងនៃពិភពលោក ដោយសារតែវត្តមាននៃប៉ូលឥទ្ធិពលចំនួនបួន។ មានប៉ូលចិនដែលជាមហាយក្ស។ មានប៉ូលជប៉ុនដែលជាយក្សសេដ្ឋកិច្ច តែជា កន្លឿនយោបាយ ។ មានប៉ូលឥណ្ឌាដែលជាយក្សទើបងើបពីដំណេក។ មានប៉ូល អាស៊ានដែលមិនមែនជាកម្លាំងនយោបាយនិងយោធាសោះ តែទាក់ទាញដូចដែក ឆក់ពួកមហាអំណាច ៕

ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ពាក្យកាព្យរបស់ ឌឿន វ៉ាន់

សុក្រាតបិតាទស្សនវិជ្ជា

ចម្ងល់ប្រជាប្រិយ

មនុស្សលោក

អស្ដង្គតនៃប្រជាជាតិមួយ ភាគ១

ជាសក្ខីភាពបែបប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលបង្ហាញពីដំណើរផ្សងព្រេង របស់គ្រួសារលោក ជុត ខៃ និងគ្រួសារខ្មែររាប់ម៉ឺននាក់ទៀត ដែលចាក ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ នៅខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ទៅកាន់ដែនដីថ្មីមួយពេញទៅដោយគ្រោះកាច…

រឿងរ៉ាវនៃទឹកដីកម្ពុជាក្រោម

Once Upon a Time in a Kingdom in Distress

In the middle of the 19th century, a Khmer king appealed to Napoleon III for helping him break the impasse in which his kingdom found itself. By a treaty, the French placed the kingdom under their protectorate. The revolt broke out and the country became a veritable colony like Viet nam, its eastern neighbour. It took more than twenty years for the rebellion to wane. For ninety years, France deployed to strengthen its presence in this royalty constantly threatened by its neighbors. But it was also at this time that the old Khmer empire, in decline since the 14th century, was modernized under the rule of its protectors. A few years after his country's Independence, King Norodom Sihanouk subjected the country of the Khmers to the satellisation of the regional Communists and caused a series of unprecedented tragedies.

ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ ប្រទេសកម្ពុជា​ ភាគទី៣

្ថានភាព ប្រទេស កម្ពុជា នាឆ្នាំ ១៩៨៩ ជាស្ថានភាពទាល់ច្រក ចំពោះចលនាតស៊ូរំដោះប្រទេស ឲ្យចេញផុតពី របបដែលទីក្រុងហាណូយ បានបន្តុបអស់រយៈពេល ១០ ឆ្នាំ មកហើយ ។ មួយវិញទៀត «រដ្ឋាភិបាល ចម្រុះ កម្ពុជា ប្រជាធិបតេយ្យ » (G.C.K D.) ដឹកនាំដោយ សម្តេច នរោត្តម សីហនុគ្មានជម្រើសអ្វីទៀតក្រៅពីធ្វើការចរចាឡើយ ទោះបីក្រុមខ្មែរក្រហម ចង់បន្តការប្រយុទ្ធផ្លូវយោធាទៀតក្តី ។ ការពិត ចំពោះក្រុមអ្នកតស៊ូ គឺ ការ ចរចារនៅក្នុងស្ថានភាពបែបនេះតែម្តងដែលពួកគេសឹងតែមិនអាចទទួលយក បាន ។ នៅពេលនោះ របប ហេង សីរីន ក្តាប់ ៩០ ភាគរយ នៃ ទឹកដី ហើយ ខ្មែរក្រហម ក៏ត្រូវសហគមន៍ អន្តរជាតិ ថ្កោលទោសពី បទប្រល័យរាជសាន៍ឯងទៀតជន៍។ សមាសភាពរផ្សេងៗទៀតមានច្រកតែមួយ ប៉ុណ្ណ ដើម្បីបញ្ចប់សង្រ្គាម គឺ ការចរចាជាមួយ របប ហេងសំរិន ទោះជារត់ត្រូវ ធ្វើសម្បទាន សំខាន់ៗក៏ដោយក្តី ។ សរម្រេចសម្រេចទៅ គឺ របបខ្មែរក្រហម (ទៅវិញទេដែលគូទាំងសងខាង ត្រូវកំចាត់ចេញ ពីឆាកនយោបាយខ្មែរ ។ ប៉ុន្តែដោយសហភាព សូវៀតត្រូវរលំរលាយ ហើយដោយវៀតណាម ត្រូវ ដកកងទ័ពចេញពី កម្ពុជា គឺនៅសល់តែ របប ហេងសំរិន ប៉ុណ្ណោះ ដែល គ្រប់គ្រងទឹកដី ។ តាមការពិត មុខនឹងដកកងទ័ពចេញ វៀតណាមនិត សហភាព សរវៀត បានពង្រឹងរដ្ឋបាល នៃ របប ហេង សឺន ទុករួចជា ស្រេច ដើម្បីយកប្រៀបទៅលើ ភាគីផ្សេងៗទៀត ។ អ្នកវិភាគខ្លះ យល់ថា វៀតណាម ដកកងទ័ពមែន តែវិលមកជាស៊ីវិលវិញ ដដែលជាដដែល ។ វៀតណាម មិនបោះបង់ទឹកដីកម្ពុជាចោល ដោយស្រួលពេក ដូច្នេះនោះទេ ព្រោះខ្លាចចិនចូលមកកម្ពុជា ហើយវាយយកទឹកដីវៀតណាមទៀតនៅពេល អនាគត ។

អ្នកនិពន្ធល្បីៗ

ស្នាដៃ អក្សរសិល្ប៍ ជាប្រភពមិនចេះរីងស្ងួត នៃ ជំនោរអារម្មណ៍ រីឯជំនោរអារម្មណ៍ រួមផ្សំជាមួយ មូលភាពវិទ្យាសាស្ត្រ ជាមូលដ្ឋាន នៃវឌ្ឍនភាពសង្គមទាំងផ្នែកគំនិត ទាំង ផ្នែកសម្ភារ ។ តាមរយៈវណ្ណកម្មទាំងនេះ យើងអាចមើលឃើញ អាថ៌កំបាំង ខ្លះៗ របស់មនុស្ស គឺកត្តាចលករទាំងឡាយដែលដឹកនាំ សកម្មភាពទាំងល្អ ទាំងអាក្រក់ របស់គេ ។ តណ្ហាជាកម្លាំង ដ៏ ខ្លាំងមហិមា ដែលអាចឲ្យ មនុស្ស បង្កើតអ្វីសព្វបែបយ៉ាង តែ ក៏ជា រណ្តៅមរណះមួយ ដ៏សោកសៅ របស់គេដែរ ។ ពី កវី សេកស្ពៀរ មកដល់ កវី ហ្គីត យើងមើលឃើញ ចិត្តគ្មានកោះត្រើយ របស់មនុស្ស តែនៅពេលជាមួយគ្នានោះ ក៏ឃើញ ភាពអន់ថយ ដែលប្រកែកមិនបាន របស់ មនុស្ស ផងដែរ ។ អ្នកនិពន្ធ ដែលយកមក សិក្សា នៅក្នុងសៀវភៅនេះ មានខ្លះជាជ័យលាភី នៃ រង្វាន់ណូបែលអក្សរសិល្ប៍ ហើយ ខ្លះ ទៀត ជាកវីដែល សកលលោកទាំងមូល ទទួលស្គាល់ថា ជាមូលដ្ឋាន ដ៏ សំខាន់ នៃ ការវិភាគគ្រប់បែបយ៉ាង រួមបញ្ចូលទាំងការវិភាគ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមសាស្ត្រ និង នយោ- បាយផងទៀត ។ ពាក្យពេចន៍ ឃ្លាឃ្លោង របស់អ្នកនិពន្ធម្នាក់ៗ ជា គន្លឹះ ដ៏សំខាន់ សម្រាប់នាំ អ្នកអានចូល ទៅក្នុងពិភពមួយដែលខុសប្លែកពី តថភាព ដែលយើង ឃើញ រាល់ថ្ងៃ ហើយ ដែលយើង មើលឃើញ តែភាពខាងក្រៅប៉ុណ្ណោះ ។ តែទោះជាយ៉ាង ណាក្តី គេត្រូវឆ្លងកាត់ សិល្បារម្មណ៍សាស្ត្រ និង និមិត្តរូបជាច្រើន ឥតគណនា ដើម្បី អាចចូលជ្រៅ ទៅក្នុងអ្វីៗ ដែល កវីទាំងនោះ ចង់លាតត្រដាងប្រាប់យើង ។

Contes Cambodgiens