តេជោមាស តេជោយ៉ត

មរណភាពនៃសង្សារខ្ញុំ

នៅលើពិភពលោក នៅក្នុងប្រទេស ឬនៅក្នុងសង្គមនៃរបេតយោ បាយ កើត ចាស់ ឈើ ស្លាប់ នេះ គ្មានមនុស្សណាម្នាក់អួតថាគ្រាន់ បើ ឬអស្ចារ្យជាងអ្នកណានោះទេ ? ។ បើគ្រាន់បើតិមិនកើត មិនចាស់ មិនឈឺ មិនស្លាប់ ដែលមានតែ ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់មួយអង្គប៉ុណ្ណោះ ដែលក្រោយពីទ្រង់ត្រាស់ដឹងរកឃើញ នូវអរិយសច្ចៈធម៌ទាំងបួននេះហើយ ទ្រង់ក៏រកឃើញផ្លូវមួយទៀតសំរាប់ រំដោះជីវិតឱ្យចេញចាកផុត ពីទុក្ខកង្វល់ទាំងអស់នេះបាន ។ ឯមនុស្សដូចយើង ដូចគេ ដូចឯងនេះ សុទ្ធជាឈ្លើយនៃសង្រ្គាម តើសង្រ្គាមលោភៈ ទោសៈ មោហៈ នោះឯង ។

ថ្ងៃដែលខ្ញុំស្លាប់

ជីវិតមួយដែលត្រូវគេធ្វើបាប ប្រមាថមើលងាយជារៀងរាល់ថ្ងៃ រហូតដល់ពេលមួយ ដែលជីវិតគ្មានសល់អ្វីទាំងអស់ គេក៏សម្រេចចិត្តបញ្ចប់ជីវិតរបស់ខ្លួនត្រឹមពេលនេះតែម្តង។ តើនរណាទៅដឹងនោះថា ថ្ងៃដែលត្រូវស្លាប់ បានប្រែជាថ្ងៃដែលគេរស់រានមានជីវិតឡើងវិញ?

អក្សរសិល្ប៍បារាំង សតវត្សទី១៩

ការរីកចម្រើន នៃវប្បធម៌នីមួយៗ”“មា២នាក់ទនងជានិច្ច ជាមួយ វប្បធម៌ ដទៃៗ ឯទៀត។ ទន្ទឹម នោះ សេរីភាព នៃ ការពិចារណា និង ការបញ្ចេញមតិ ក៏ ការជាកត្តា នៃ វឌ្ឍនភាពដែរ ។ វប្បធម៌មួយ អាចគង់វង់បាន លុះណាតែវប្បធម៍នោះមិនប៉ះពាល់ដល់សេរីភាព នៃការពិចារណា ថ្មីៗ។ បច្ចុប្បន្ននេះ មនុស្សជាតិ បានឆ្លងផុតពីរបបសក្តិភូមិ ពី របបផ្តាច់ការ មកដល់របប ប្រជា ធិបតេយ្យ ហើយពី អបិយជំនឿ មកដល់វិទ្យាសាស្ត្រ ពីភាពអាថ៌កំបាំងមកដល់តម្លាភាព ។ ដើម្បីឈានឲ្យបានដល់ របបប្រជាធិបតេយ្យ ដោយសុវត្ថិភាព ការរៀនសូត្រ និង ការស្គាល់ ពិភពលោកឲ្យបានច្បាស់ ក៏ដូចជាការ ស្គាល់វណ្ណកម្មអក្សរសិល្ប៍ នៃប្រទេសជឿនលឿន ដែល គោរព សិទ្ធិមនុស្ស ជាកិច្ចការ ដ៏សំខាន់ ខានមិនបាន ។ ការកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ជាការ តស៊ូប្រចាំថ្ងៃ យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន ។ ប្រទេសជឿនលឿនដែលបោះបង់ការតស៊ូនេះចោល ដោយមូល ហេតុផ្សេងៗ ក៏ជាការអន្តរាយ ដល់ មនុស្សជាតិទាំងមូលដែរ ។ ការតស៊ូនយោបាយ ក៏ដូចជា ការគ្រប់គ្រងគ្រួសារ ដែលគ្មានការរចេះដឹងជាមូលដ្ឋាន សុទ្ធតែជាកត្តាដែលអាចនាំទៅរក វិនាស កម្ម ។ អ្នកដឹកនាំនយោបាយ ដែលស្រឡាញ់ សេរីភាព ត្រូវចេះគ្រប់គ្រង សេរីភាពបុគ្គលឲ្យ បានត្រឹមត្រូវជាមុនសិន ព្រោះសេរីភាពបុគ្គល ជា ប្រភពមិនចេះរីងស្ងួត នៃ វឌ្ឍនភាពសង្គម និង សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ របស់មនុស្សជាតិ។

ទីក្រុងអស្ដង្គត

ដើម្បីចងក្រងកំណត់ត្រា​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ អាននៀ និងមិត្តរបស់នាងបានធ្វើដំណើរទៅចក្រាវា័នដែលជាបេះដូងនៃទីក្រុង ប៉ុន្តែអ្វីដែលនាងនឹកស្មានមិនដល់​ គឺនាងបានក្លាយជាចំណែកមួយនៃករណីឃាតកម្ម ក្នុងនាមជាជនសង្ស័យ!

ជីវិតនៃជីវិត ភាគ១

យប់មួយ នៅចុងខែមេសាឆ្នាំ២០០៥ បន្ទាប់ពិជិតមួយខែដែលខ្ញុំបានមកដល់ ប្រទេសណកវ៉េ, ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ជាប់គិតជាថ្មីថា ត្រូវតែសរសេរបញ្ចប់ប្រលោមលោក រឿង “ជីវិតនៃជីវិត” ដែលជាកំណត់ហេតុពិតនៃខ្សែជីវិតរបស់ខ្ញុំ ។ តាមពិត រឿងនេះខ្ញុំចាប់ផ្តើមសរសេរយូរយារណាស់មកហើយ គឺតាំងពីពេល ដែលខ្ញុំបានភៀសខ្លួនពីស្រុកខ្មែរ ចូលមកក្នុងទឹកដីថៃមុនដំបូងនៅខេត្តសុរិន្ទម៉្លេះ ។ គឺខ្ញុំសរសេរបណ្តើរៗ តែរកពេលបញ្ចប់គ្មានសោះ ព្រោះខ្ញុំត្រូវសរសេររឿងផ្សេងៗ ទៀត សំរាប់ឆ្លើយកទៅបោះពុម្ពនៅស្រុកខ្មែរ ដើម្បីឱ្យបានកំរៃយកមកចិញ្ចឹមគ្រួសារ បណ្តោះអាសន្នសិនដែរ ។ ដោយសាររឿងនេះជារឿងវែង ខ្ញុំតែងតែសរសេរបន្ត សន្សឹមៗរហូតមក ដោយគិតថា ចាំពេលណាដែលខ្ញុំត្រូវបានទៅរស់នៅប្រទេសទី៣ ណាមួយ ដែលជាពេលស្ងប់ មានឱកាសទំនេរច្រើននោះ ខ្ញុំចាំចាច់ដាច់ខាតត្រូវតែ សរសេរបញ្ចប់ ព្រោះវាជារឿងសំខាន់បំផុតសំរាប់ខ្សែជីវិតកវិនិពន្ធរបស់ខ្ញុំ ។ យប់នោះ ម៉ោងជិតដប់ទៅហើយ តែផ្ទៃមេឃមាននៅសល់ពន្លឺភ្លឺថ្លាស្រឡះដូចថ្ងៃ នៅឡើយ ។

បានត្រឹមសោកា

បាន អោបក្រសោបស្រស់វរលក្ខណ៍ ត្រឹម រង្វង់ភក្ត្រនិងនេត្រា សោ មាសដួងចិត្តស្វិតឫស្យា ការ ទាំងទុក្ខលុះថ្ងៃព្រាត់

តាមប្រមាញ់ឧក្រិដ្ឋជន

"វាជារឿងរ៉ាវឃាតកម្មដ៏អាថ៌កំបាំងដែលនឹងធ្វើឲ្យអ្នកបង្ខំចិត្តត្រូវតែអានឱ្យចប់ឆាប់ៗ... ស្នងការកំលោះ ផេង វិសុទ្ធ ជាអ្នកទទួលបន្ទុកក្នុងការតាមប្រមាញ់ឧក្រិដ្ឋជនដោយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវសច្ចៈធម៌ និងយុត្តិធម៌ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលជនសង្ស័យជាឃាតកសម្លាប់មនុស្សគឺជាមនុស្សស្រីដែលគេស្រឡាញ់ តើគេគួរ​តែសម្រេចចិត្តបែបណា? ដ្បិតតែគេមិនជឿថានាងជាឃាតក ប៉ុន្តែភ័ស្តុតាងដាក់បន្ទុកលើ​នាងជា​ច្រើន​ត្រូវ​ប៉ូលិស​ប្រមូលបាន ហើយអ្វីដែលសំខាន់ នាងក៏បានសារភាពថា នាងគឺជាឃាតក... ហើយរឿងរ៉ាវវា​មិនចប់​ត្រឹម​នេះឡើយ…"

សោកនាកម្មនៃការអផ្សុករបស់អ្នកស្រីបូវ៉ារី

សិស្សានុសិស្ស និង និស្សិតដែល បានសិក្សាអក្សរសិល្ប៍បារង ស្គាល់ប្រលោមលោករបស់លោក « ត្រូវស្ដារ ហ្គូប៊ែរត៍ » (Gustave Flaubert) នេះច្បាស់ណាស់ ។ ប៉ុន្តែ សព្វថ្ងៃនេះ ដោយការសិក្សា អក្សរសិល្ប៍បារាំង បានត្រូវបង្រួមមកត្រឹមការសិក្សរភាសបារសុទ្ធ សាធទៅវិញ សិស្សានុសិស្សវខ្មែរយើងពុំអាចក្រេបជញ្ជក់យកអង្គរស ពិតប្រាកដនៃប្រលោមលោកនេះបានឡើយ ។ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅ នឹងសេចក្តីត្រូវការដ៏សំខាន់នេះ ខ្ញុំសូមធ្វើវិភាគទានខ្លះៗ ដើម្បីទ្រទ្រង់ នូវគំនិតមនុស្សធម៌និយម ដែលអាចរលាយសាបសូន្យហើយសរការ ប្រស្រ័យទាក់ទងរវាងវប្បធម៌និងវប្បធម៌ធ្ងរទៅៗ ជាលំដាប់ ។ ម៉្យាង ទៀតអក្សរសិល្ប៍បារាំងនេះជាគោលគំនិតមនុស្សធម៌មួយ យ៉ាងមាំដែល ជាមូលដ្ឋាននៃវិទ្យាសាស្ត្រមនុស្ស (Sciences Humaines) ជាពិសេស ចិត្តវិទ្យា និងសង្គមវិទ្យា ។ ការទាក់ទងរវាងវប្បធម៌និងវប្បធម៌ ជា មធ្យោបាយដ៏ល្អបំផុតក្នុងការស្ថាបនាសន្តិភាព ពោលគឺជាមធ្យោបាយ នៃការយោគយល់ផ្លូវចិត្ត ផ្លូវគំនិតរវាងជាតិនិមួយ ៗ ដែលជាកាតព្វកិច្ច ដ៍ធំធេង ហើយដ៏ពិបាករបស់អ្នកប្រាជ្ញ ទស្សនវិទូ កវី និងអ្នកនយោបាយ គ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ។ អានាគតអង្គទូតខ្មែរយើង (nos futurs diplomates) ពុំអាចបំពេញករណីយកិច្ចរបស់ខ្លួនឲ្យបានហ្មត់ចត់ឡើយ ប្រសិនបើ «គេពុំព្រមទទួលស្គាល់ ឬ ចេះអក្សរសិល្ប៍នៃប្រទេសជាមិត្តឲ្យបានបាស់លាស់ ។ ដោយខេមរយានកម្ម បានធ្វើដំណើរដែលទៅមុខពេក ទៅហើយ និស្សិតនៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ និង មនុស្សសាស្ត្រ នៃសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ក៏គ្មានលទ្ធភាពនឹងសិក្សាអក្សរសិល្ប៍ទាំងនេះឲ្យ ជ្រៅជ្រះដែរ ហើយនៅក្នុងករណីនេះគ្មានមូលដ្ឋានបទៅឡើយក្នុង ការសិក្សាចិត្តវិទ្យា សង្គមវិទ្យា និង និតិវិទ្យា ដែលសុទ្ធតែជាឧបករណ៍ នៃវិទ្យាសាស្ត្រមនុស្ស ។ គឺនៅក្នុងគោលគំនិតពង្រីកពង្រឹងមូលដ្ឋាន នៃវិទ្យាសាស្ត្រនេះហើយ ដែលខ្ញុំខិតខំធ្វើវិភាគទាននេះ ទោះបើតូច ស្តើងយ៉ាងណាក្តី ។

ជីវិតនារី ឆ្លងកាត់ព្យុះកម្ម

ចេញពីអ័ព្ទ

រឿងហេតុអាក្រក់គ្របមកលើជីវិតខ្ញុំលើសលប់ពេក រហូតធ្វើឱ្យខ្ញុំមើលឃើញថាពិភពមួយនេះពោរពេញដោយភាពខ្មៅងងឹត ដោយសារភាពអយុត្តិធម៌ខ្ញុំសឹងតែបោះបង់ចោលពិភពមួយនេះទៅហើយ តែខ្ញុំភ្លេចថានៅមានមនុស្សមួយចំនួនមិនបានបោះបង់ខ្ញុំឡើយ។

កុលាបខ្មៅ

"កុលាបខ្មៅជាឈ្មោះតំណាងឱ្យតួនារីរូបស្អាត តែមានបេះដូងពិសពុល យកស្នេហាធ្វើជាការសាកល្បង ប៉ុន្តែការពិតគ្រប់យ៉ាងកើតឡើងព្រោះតែគំនុំគំកួនរបស់មនុស្សអាក្រក់ បង្កើតឱ្យមានការភាន់ច្រឡំរាប់មិនអស់ ធ្វើឱ្យសក្កដាកំលោះអភិជន ព្យាយាមធ្វើបាបនិមលដែលជានារីស្លូតត្រង់ ដោយសារតែការយល់ច្រឡំ។ ប៉ុន្តែទីបំផុតចិត្តស្មោះត្រង់បរិសុទ្ធរបស់និមល ធ្វើឱ្យសក្កដាជឿជាក់ ហើយក៏លង់ស្នេហ៍កុលាបមួយទងនេះរហូតដល់ហ៊ានលះបង់គ្រប់យ៉ាងក្នុងជីវិតដើម្បីស្នេហ៍ស្មោះរបស់ពួកគេ។"

ទឹកភ្នែកឃាតករ

អ្នកខ្លះតែងនិយាយថា ពេលយប់ឡើង កន្លែងដែលគួរឱ្យខ្លាច ញញើតបំផុតនោះ មានតែនៅទី ចាំឆាដុតខ្មោច ឬនៅវាលកប់ខ្មោចតែ ប៉ុណ្ណោះ ព្រោះនៅទីនោះស្ងាត់ជ្រងំ លន្លង់លន្លោច ស្រងេះស្រងោច ម្រមានអ្នកណាហ៊ានឆ្លងកាត់សោះឡើយ ។ ឬក៏ចង់និយាយដល់ទី សួ សានថានស្ងាត់ ក្នុងព្រៃឆ្ងាយៗ នៃជនបទស្រែចំការដ៏ស្ងាត់ជ្រងំ មិន ដូចទីក្រុង ដែលគេថាសប្បាយអ្វីអែរទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ គ្មានអ្វីដែលគួរ ឱ្យខ្លាចញញើតសោះ ។