បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១

នៅប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល ប្រភេទនំច្រកឫស្សីដែលហៅថា “ក្រឡាន” គឺគេនិយមជាទូទេ មិនថានៅតំបន់ណា ឬតំបន់ណាឡើយ។ វិធីធ្វើ ឬទំហំក្រឡាននោះអាចខុសគ្នាពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ ដែលជារឿងធម្មតា ពុំប្លែកគ្នាអ្វីពីម្ហូបអាហារ ឬចំណីចំណុកដទៃទៀតទេ។ ឧទាហរណ៍ នៅម្តុំខាងជើង ស្គន់បន្តិចមានភូមិមួយឬពីរ នៅជាប់ផ្លូវជាតិលេខ៦ ដែលនិយមធ្វើក្រឡានតូចៗប៉ុនមេជើង។នៅទីនេះនាងខ្ញុំចង់និយាយពីក្រឡានដែលគេធ្វើនៅម្តុំភូមិថ្មគ្រែ តាមបណ្តោយទន្លេធំ ក្នុងខេត្ត ក្រចេះ។ ពីមុនមកគេដុតក្រឡានល្មមតែទទួលទានក្នុងគ្រួសារ, ចែកចាយឱ្យអ្នកជិតខាងបន្តិចបន្តួច, យក ទៅវត្តប្រគេនលោកប៉ុណ្ណោះ។ បើពេលណាធ្វើច្រើន ក៏ធ្វើសម្រាប់តែមានពិធីអ្វីមួយ ក្នុងឱកាសប្រមូល ផលស្រូវរួចជាដើម។ ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃនេះ អ្នកស្រុកនៅភូមិថ្មគ្រែខ្លះបែកប្រាជ្ញាធ្វើក្រឡានលក់ (រូបលេខ១)។ ដើមឡើយមានតែពីរឬបីគ្រួសារប៉ុណ្ណោះ ដែលប្រកបរបរនេះ។ ភ្ញៀវទេសចរដែលមកលេងព្រែកកាំពី ដើម្បីមើលសត្វផ្សោតជាដើម ឬខ្លះទៀតទៅលេងខេត្តស្ទឹងត្រែងឬខេត្តរតនគិរី ចាប់ផ្តើមឈប់ឡានទិញ ក្រឡាននៅទីនេះដើម្បីទទួលទានខ្លួនឯងផង ឬជួនកាលដឹកយកទៅធ្វើញាតិមិត្តផង។ នេះមកពីគេចាប់ អារម្មណ៍ថាក្រឡាននៅទីនេះមានរសជាតិពិសេស។ អាស្រ័យហេតុនេះ នាងខ្ញុំសូមរៀបរាប់ត្រួសៗពីវីធី ធ្វើនោះ ដោយសារធ្លាប់បានទៅសង្កេតផ្ទាល់ដូចខាងក្រោមនេះ។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ២

មែរចេះធ្វើបាយអពីយូរយារណាស់មកហើយ ម្យ៉ាងវិញទៀតបាយអនោះមានច្រើនសណ្ឋាន ណាស់។ បើគិតពីសម័យបុរាណ បាយអដែលយើងអាចឃើញនៅខាំជាប់នឹងប្រាសាទគួរឱ្យស្ងើចពន់ពេក ហើយសុទ្ធសឹងមានក្បូរក្បាច់រចនានៅលើនោះទៀតផង ដូចជានៅប្រាសាទព្រះគោ ឬប្រាសាទត្រពាំង ផុងជាដើម ដែលសាងឡើងនៅស.វ.ទី៩។ ចេតិយសម័យកណ្តាលខ្លះៗដូចជានៅឧត្តុង្គជាដើម ក៏ធ្វើពី បាយអមួយប្រភេទទៀត។ សព្វថ្ងៃនេះក៏មាននៅសេសសល់សំណង់ខ្លះៗ ជាពិសេសនៅតាមវត្ត ដូចជា សាលាលោកជាដើម។ បាយអប្រភេទផ្សេងៗអម្បាលម៉ាននេះ ឃើញថាជាបរឹងមាំល្អណាស់។នៅទីនេះនាងខ្ញុំសូមលើកយកតែបាយអសាមញ្ញសម្រាប់ប្រភេទសំណង់ប្រើប្រាស់ជាធម្មតា ដែលឥតមានលក្ខណៈសាសនាមកបង្ហាញ។ ជាទូទៅ បាយអដែលមានឆ្អឹងជារុក្ខជាតិនិងពាសទៅដោយដី នោះ ឃើញច្រើនជាងគេគឺជង្រុកស្រូវ។ រូបលេខ១-៣ សុទ្ធសឹងតែបានមកពីតំបន់ខុសៗគ្នា។ រូបលេខ៤ បង្ហាញពីជង្រុកចាស់ទ្រុឌទ្រោមមួយដែលគេនឹងជួសជុលឡើងវិញ។ រូបលម្អិតលេខ៥ ដែលថតពីតំបន់ អង្ករ បង្ហាញច្បាស់ថាក្រៅពីឆ្អឹងធំៗគឺមានដីលាយជាមួយនឹងចំបើង។ រូបលេខ៦-៧ បង្ហាញពីជង្រុកមួយ នៅក្នុងខេត្តឧត្តរមានជ័យ ដែលកំពុងសង។ នៅទីនេះពុំទាន់បានបូកដីនៅឡើយទេ ព្រោះគេកំពុងតែយក ត្រែងមករៀបជាឆ្អឹងជញ្ជាំង។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ៣

ខេត្តសៀមរាប របៀបធ្វើធូបពីភូមិមួយទៅភូមិមួយ ជិតឬធ្លាយ ហាក់ដូចជាពុំខុសគ្នាទេ។ អ្នកស្រុកនៅតាមជនបទនិយមធ្វើប្រើប្រាស់ខ្លួនឯងផង និងលក់ឲ្យអ្នកជិតខាងផង ទីមួយដោយសារធូប ដែលធ្វើខ្លួនឯងនេះក្រអូបជាងរបស់ទិញនៅផ្សារ ទីពីរដោយសារអាចធ្វើប្រវែងខ្លីឬវែងតម្រូវទៅតាមកិច្ច នីមួយៗ (រូបលេខ១) ។ ឱទាហរណ៍ មានធូបប្រវែងដល់ទៅមួយម៉ែត្រ ដែលអាចចេះតាំងពីម៉ោង៨យប់ដល់ ម៉ោង៤ភ្លឺ សម្រាប់អ្នកសំណាក់ធម៌អុជ ត្បិតក្នុងពេលសំណាក់ធម៌នោះ បើធូបរលត់ គឺដាច់ធម៌ ហើយការ ខំស្មឹងស្មាធិ៍អស់រយៈពេលប៉ុន្មានរួចមក ក៏ទៅជាអាសារឥតការ។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ៤

យើងដឹងថាជាប្រពៃណីធ្វើនំដែលទាក់ទងនឹងពិធីមួយប្រចាំឆ្នាំនៅតាមស្រុកភូមិមួយចំនួនដែលនៅជាប់នឹង ខ្ញុំពុំដឹងថាគេនិយមធ្វើនំនាលនោះនៅទីណា ឬនៅតំបន់ណាខ្លះទេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គ្រាន់តែ ក្រុមប្រាសាទសម្បូណ៌ព្រៃគុក ក្នុងខេត្តកំពង់ធំ។ រាល់ឆ្នាំ នៅដើមខែមាឃ អ្នកស្រុកទាំងនោះតែងតែធ្វើ បុណ្យឡើងអ្នកតារបស់គេ។ បុណ្យនោះធំជាងបុណ្យឡើងអ្នកតាទូទៅដែលខ្ញុំធ្លាប់ស្គាល់នៅស្រុកខ្មែរ ហើយតាមស្មានមើលទៅ ទម្លាប់នេះមានពីយូរយាណាស់មកហើយ ព្រោះអ្នកតានោះមានទំនាក់ទំនង ជិតស្និទ្ធទៅនឹងបុរាណដ្ឋានដ៏ធំធេងទាំងមូល។ អ្នកតានោះពុំមែនមានមួយទេគឺពីរ ព្រមទាំងមានទំនាក់ ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយគ្នា៖ មួយគឺ “អ្នកតាទ្វារ” ដែលហាក់ដូចជាថ្នាំយាម “ទ្វារព្រះនគរ” (មានន័យថាទ្វារ នៃរាជធានី) ឯមួយទៀតគឺអ្នកតាដែលគ្រប់គ្រងក្រុមប្រាសាទសម្បូណ៌ទាំងមូលនោះ។ នៅគ្រប់ផ្ទះ អ្នក ស្រុកតែងធ្វើនំសម្រាប់យកទៅចូលបុណ្យនឹងគេ នៅពេលដែលគេដើររៃអង្គាសតាមមុខផ្ទះ ។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ៥

យើងដឹងហើយថាភាជន៍ជាវត្ថុសំខាន់ខ្លាំងណាស់ ដោយសារសម្រាប់ដាក់វត្ថុច្រើនបែប ច្រើនយ៉ាង។ នៅទីនេះខ្ញុំពុំនិយាយពីចានក្បានសម្រាប់ដាក់បាយសម្លទទួលទានរាល់ថ្ងៃជាទៀងទាត់ នោះឡើយ។ ឯពាក្យថា “ដាក់” នោះសោតក៏ពុំសំដៅទៅគំនិតថារក្សាអ្វីមួយទុកឲ្យបានយូរ ពុំឲ្យប៉ះថ្ងៃ ឬសំណើម ឬសត្វល្អិតមកបំផ្លាញជាដើមនោះដែរ តែគោលបំណងធំនោះ គឺដាក់ជុំគ្នាឲ្យមានរបៀប កុំឲ្យរាយប៉ាយវត្ថុនានា ហើយម្យ៉ាងទៀតគឺឲ្យគាប់ភ្នែកទៀតផង។ ដូច្នោះហើយបានជាភាជន៍ ច្រើន តែឃើញគេយកទៅដាក់គ្រឿងតង្វាយ, សំណែន ឬតម្កល់គ្រឿងរណ្តាប់ជាដើម។ នៅសម័យបុរាណ ច្បាស់ជាគេយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងណាស់ក្នុងការប្រើប្រាស់ភាជន៍នានា ដ្បិតនៅតាមរូបចម្លាក់គេ ៖ ជាចំនួនភាជន៍ អាចឃើញភាជន៍ច្រើនបែបច្រើនយ៉ាងណាស់។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ៦

យើងស្គាល់គ្រប់គ្នាហើយអ្វីដែលហៅថាលាជ ពោលគឺគ្រាប់ធញ្ញជាតិ ពិសេសស្រូវ ដែល គេយកទៅលីងឲ្យផ្ទុះ ធ្វើឱ្យគ្រាប់អង្ករក្នុងនោះរីកចេញមក មើលទៅមានសណ្ឋានជាផ្កា។ ឯស្រូវនោះគេរើសយកខ្សោយឬដំណើប អាស្រ័យទៅតាមការប្រើប្រាស់។ បើយកទៅសម្រាប់ បាចចោលទៅលើដីពេលហែសព ហៅថា “ប្រាយលាជ” នោះ គឺច្រើនយកស្រូវខ្សោយ។ ក្រៅពីនេះក្នុងពិធីផ្សេងៗ យើងតែងឃើញមានលាជដែរ ដែលគេដោតជាចង្កាក់ប្រើក្នុង រណ្តាប់អ្វីមួយ ឧទាហរណ៍ នៅក្នុង រណ្តាប់ម្យ៉ាងហៅថា “ព្រលឹងស្រូវ” ជាដើម (រូបលេខ១)។ បើយកទៅធ្វើជានវិញ គេតែងយកស្រូវ ដំណើបមកប្រើ។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ៧

តាមស្មានមើលទៅ ក្នុងការងារជាងឈើ ប្រហែលជាមានឧបករណ៍ចាស់មួយចំនួន ដែលបាត់បង់ទៅហើយ ដោយសារមានឧបករណ៍ប្រភេទថ្មីមកជំនួស ហើយអ្នកប្រើចេះតែ និយមខ្លាំងឡើងៗ ដោយមានការងាយស្រួលក្នុងការធ្វើការ។ ឧបករណ៍ខ្លះមិនទាន់បាត់បង់ ទាំងស្រុងទេ ក្នុងនោះមាន ដឹងប្រភេទផ្សេងៗ និងភីងជាដើម។ នៅទីនេះខ្ញុំលើកយកតែតឹង មកបង្ហាញ។តឹងជាប្រដាប់ប្រដាមួយប្រភេទសម្រាប់ជាងឈើ ដែលប្រើគូគ្នានឹងដឹង។ តឹងមាន ដងធ្វើពីឈើ ឬឫស្សី ប្រវែងប្រហែលមួយហត្ថ ឬខ្លះខ្លីជាងនេះក៏មាន តាមតែជាងត្រូវការប្រើ (រូបលេខ១)។ រីឯផ្លែធ្វើពីដែករាងសំប៉ែត ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងផ្លែចបកាប់ តែមានទំហំតូច ជាង គឺបន្ទារផ្លែនោះមិនលើសពីបួនធ្នាប់ទេ (រូបលេខ២-៣)។ ភឹងប្រើសម្រាប់ចាំងពង្រាប និងសម្អាតសាច់ឈើ ដូចជា សសរ (រូបលេខ៤), ទូក ឬអ្វីផ្សេងៗទៀត។ មានអ្នកខ្លះប្រាប់ថា ភីងប្រើសម្រាប់ចាំងពង្រាបសាច់ផ្ដេក ឯដឹងវិញ ប្រើសម្រាប់ចាំងពង្រាបសាច់បញ្ឈរ។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ៨

នៅជំពូកទី១ អត្ថបទលេខរៀងទី២ និងទី១២ បណ្តាញពត៌មានវប្បធម៌ខ្មែរនេះមាន បង្ហាញពីឧបករណ៍នេសាទពីរប្រភេទ គឺមួយហៅថា “ឈ្លក់” និងមួយទៀតហៅថា “ឈ្លក់ ដៃ”។ ឧបករណ៍ដែលខ្ញុំយកមកបង្ហាញនេះមានរូបរាងស្រដៀងគ្នានឹងឈ្លក់នោះដែរ ហើយ ហៅថា “ឈីប” (ឬ “ប”) ហើយដែលខ្ញុំប្រទះឃើញអ្នកស្រុកនៅជ្រោយប្រស់ ក្នុងខេត្តកោះ កុង (រូបលេខ១) ប្រើប្រាស់សម្រាប់នេសាទត្រីទឹកប្រៃ។ ឈីបជាឧបករណ៍សាមញ្ញមួយដែល ច្រើនតែគ្រួសារអ្នកក្រីក្រប្រើប្រាស់ ដោយសារគ្មានលទ្ធភាពទិញទូកនេសាទ។ ឧបករណ៍នេះ ធ្វើពីឫស្សីពីរដើមចងខ្វែងគ្នានៅខាងគល់ រីឯខាងចុងបើកកភ្នែកដាច់ពីគ្នា តែមួយដើមៗនោះ ចងភ្ជាប់ជាមួយសំណាញ់ក្រឡាល្អិត (រូបលេខ២) គេប្រើសម្រាប់នេសាទកូនត្រីតុកកែ ឬក្តាម នៅពេលទឹកនាចពេលព្រឹក។ ក្នុងការនេសាទនោះគឺគេត្រូវរុញឈីបទៅមុខដោយកម្លាំងដៃ (រូបលេខ៣) ហើយទើបលើកឡើងម្តងៗដើម្បីដឹងថាបានអ្វី ឬអត់ (រូបលេខ៤)។ យើងសង្កេត ឃើញថា អ្នកនេសាទនោះចងជាលពីរដាក់ពោងបណ្តែត ដោយបន្លាយខ្សែចងមកជាប់ពី ក្រោយចង្កេះខ្លួន (រូបលេខ៥)។ ជាលធំសម្រាប់ដាក់ក្តាម រីឯជាលតូចវិញ សម្រាប់ដាក់កូនត្រី តុកកែ។ រយៈពេលនៃការនេសាទនេះ គឺអាចចាប់ផ្តើមពីទឹកសមុទ្រនាច រហូតដល់ជោរមក វិញ។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ៩

ឧបករណ៍ប្រើប្រាស់រាល់ថ្ងៃដែលធ្វើពីលោហៈទោះបីជាមានការនាំចូល ក៏នៅតែផលិតក្នុងស្រុកតាមកម្រិត ខុស ជាផលិតផលឧស្សាហកម្មមកពីក្រៅក្ដី គ្នាដែរ។ ដូច្នេះជាងដែកមាននៅគ្រប់ទិសទីក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ បើយើងចែកជា ទំហំការងារ នាងខ្ញុំយល់ថាកម្រិតឬទំហំនោះមានបី។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១០

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១១

ខ្មែរណាក៏ស្គាល់ដែរអ្វីដែលហៅថា «នំបញ្ចុក» នោះ ដ្បិតជាចំណីដែល យើងអាចបរិភោគឲ្យឆ្អែតជំនួសបាយបាន ហើយដែលយើងអាចរកបានសិទ្ធ គ្រប់ទីកន្លែង ជាពិសេសនៅតាមផ្សារលក់ដូរ។ ទោះជាគេបរិភោគនំបញ្ចុកជា ទូទៅក្តី ក៏គេមិនដែលទុកថាជាអាហារប្រចាំថ្ងៃទេ។ បើនិយាយពីនៅជនបទផង ឱកាសដែលគេនិយមទទួលទាននំបញ្ចុកច្រើនតែជាពេលដែលមានបុណ្យទាន។ នៅទីនេះខ្ញុំសូមបរិយាយត្រួសៗអំពីរបៀបធ្វើនំបញ្ចុកដែលខ្ញុំបានឃើញនៅ ភូមិបង្កោង ក្នុងថ្ងៃបុណ្យ «ឡើងមាឃ» ដែលគេធ្វើនៅថ្ងៃ៣កើតខែមាឃ។ ចំពោះអត្ថន័យទូទៅនៃបុណ្យឡើងមាឃនោះ សូមអានអត្ថបទក្នុងជំពូក២លេខ រៀងទី៥១។ សូមបញ្ជាក់ថាភូមិបង្កោងនោះអាចចាត់ចូលថាជាករណីពិសេស ក្នុងចំណោមភូមិនៅផ្នែកខាងកើតនៃតំបន់អង្គរ ដ្បិតភូមិនេះមានត្រពាំងមួយ ហៅថា «ត្រពាំងបឹង» ដែលជាសម្បត្តិរួមរបស់អ្នកភូមិបង្កោងរក្សាត្រីទុកនេសាទ តែនៅ១ថ្ងៃមុនបុណ្យឡើងមាឃប៉ុណ្ណោះ ហើយមិនអាចមានអ្នកក្រៅឯណា មកចាប់ត្រីនៅបឹងនេះបានក្រៅតែពីអ្នកភូមិនោះឡើយ។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១១

ខ្មែរណាក៏ស្គាល់ដែរអ្វីដែលហៅថា «នំបញ្ចុក» នោះ ដ្បិតជាចំណីដែល យើងអាចបរិភោគឲ្យឆ្អែតជំនួសបាយបាន ហើយដែលយើងអាចរកបានសិទ្ធ គ្រប់ទីកន្លែង ជាពិសេសនៅតាមផ្សារលក់ដូរ។ ទោះជាគេបរិភោគនំបញ្ចុកជា ទូទៅក្តី ក៏គេមិនដែលទុកថាជាអាហារប្រចាំថ្ងៃទេ។ បើនិយាយពីនៅជនបទផង ឱកាសដែលគេនិយមទទួលទាននំបញ្ចុកច្រើនតែជាពេលដែលមានបុណ្យទាន។ នៅទីនេះខ្ញុំសូមបរិយាយត្រួសៗអំពីរបៀបធ្វើនំបញ្ចុកដែលខ្ញុំបានឃើញនៅ ភូមិបង្កោង ក្នុងថ្ងៃបុណ្យ «ឡើងមាឃ» ដែលគេធ្វើនៅថ្ងៃ៣កើតខែមាឃ។ ចំពោះអត្ថន័យទូទៅនៃបុណ្យឡើងមាឃនោះ សូមអានអត្ថបទក្នុងជំពូក២លេខ រៀងទី៥១។ សូមបញ្ជាក់ថាភូមិបង្កោងនោះអាចចាត់ចូលថាជាករណីពិសេស ក្នុងចំណោមភូមិនៅផ្នែកខាងកើតនៃតំបន់អង្គរ ដ្បិតភូមិនេះមានត្រពាំងមួយ ហៅថា «ត្រពាំងបឹង» ដែលជាសម្បត្តិរួមរបស់អ្នកភូមិបង្កោងរក្សាត្រីទុកនេសាទ តែនៅ១ថ្ងៃមុនបុណ្យឡើងមាឃប៉ុណ្ណោះ ហើយមិនអាចមានអ្នកក្រៅឯណា មកចាប់ត្រីនៅបឹងនេះបានក្រៅតែពីអ្នកភូមិនោះឡើយ។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១២

ជាតិពន្ធុទាំងនោះតែងតែទទួលទានស្រាជុំគ្នាក្នុងឱកាសច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ រាប់មិនអស់ ហើយយើងខ្ញុំមិនយកមករៀបរាប់នៅទីនេះទេ សូមមើលតែរូបលេខ ១-៤ចុះ។ ការផឹកស្រានេះមិនគ្រាន់តែជាការកម្សាន្តឡើយ គឺហេតុការណ៍ផ្សេងៗ តម្រូវឲ្យធ្វើដូច្នោះ ហើយប្រការនេះអាចជាប្រធានបទយ៉ាងសំខាន់មួយសម្រាប់ ស្រាវជ្រាវដេញរកហេតុផលជ្រៅដែលទាក់ទងទៅនឹងជំនឿ។ សូមបញ្ជាក់ត្រង់នេះ បន្តិចថា ក្នុងចំណោមអ្នកទាំងនោះ ក្រុមឬភូមិណាដែលចូលសាសនាគ្រិស្តតែងតែ បោះបង់ប្រពៃណីផឹកស្រា។ រីឯស្រានោះ តាមពិតទៅនៅក្នុងពពួកស្រាបិតដែលប្រើ អង្ករចម្ការជាវត្ថុធាតុដើមសំខាន់ គឺពុំមែនជាស្រាដែលតម្រូវឲ្យចំហុយយកតែញើស ស្រក់មកប្រើនោះឡើយ។ បើប្រើពាក្យបរទេសវិញ មានន័យថាពុំមែនជា alcohol ទេ គឺគ្រាន់តែនៅក្នុងពពួក beer ប៉ុណ្ណោះ។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១២

ជាតិពន្ធុទាំងនោះតែងតែទទួលទានស្រាជុំគ្នាក្នុងឱកាសច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ រាប់មិនអស់ ហើយយើងខ្ញុំមិនយកមករៀបរាប់នៅទីនេះទេ សូមមើលតែរូបលេខ ១-៤ចុះ។ ការផឹកស្រានេះមិនគ្រាន់តែជាការកម្សាន្តឡើយ គឺហេតុការណ៍ផ្សេងៗ តម្រូវឲ្យធ្វើដូច្នោះ ហើយប្រការនេះអាចជាប្រធានបទយ៉ាងសំខាន់មួយសម្រាប់ ស្រាវជ្រាវដេញរកហេតុផលជ្រៅដែលទាក់ទងទៅនឹងជំនឿ។ សូមបញ្ជាក់ត្រង់នេះ បន្តិចថា ក្នុងចំណោមអ្នកទាំងនោះ ក្រុមឬភូមិណាដែលចូលសាសនាគ្រិស្តតែងតែ បោះបង់ប្រពៃណីផឹកស្រា។ រីឯស្រានោះ តាមពិតទៅនៅក្នុងពពួកស្រាបិតដែលប្រើ អង្ករចម្ការជាវត្ថុធាតុដើមសំខាន់ គឺពុំមែនជាស្រាដែលតម្រូវឲ្យចំហុយយកតែញើស ស្រក់មកប្រើនោះឡើយ។ បើប្រើពាក្យបរទេសវិញ មានន័យថាពុំមែនជា alcohol ទេ គឺគ្រាន់តែនៅក្នុងពពួក beer ប៉ុណ្ណោះ។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១៣

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១៤

ត្រៀបជាប្រភេទនំម្យ៉ាងធ្វើពីម្សៅដំណើប (ឬអាចធ្វើពីម្សៅជ្រៃ) ដែលគេ យកទៅដុតឆ្អើរផ្ទាល់នឹងភ្លើងឲ្យឡើងស្រួយ ឈ្ងុយ ហើយមានរសជាតិផ្អែមឡមៗ ហើយគេនិយមហូបលេងជាអាហារសម្រន់កំដរមាត់។ នំនេះមិនមែននៅក្នុងជំពូកខំ ធ្វើប្រចាំរដូវកាល ឬក្នុងឱកាសពិសេសណាមួយដូចនំអន្សម, នំជាល, នំនាឡិ ឬ នំបញ្ចុកឡើយ គឺថាគេអាចធ្វើហូប ឬលក់ដូរបានគ្រប់ពេល ពិសេសកាលណាមាន បុណ្យទានតាមវត្ត ឬបុណ្យតាមភូមិស្រុកនានា។ បើពុំដូច្នោះទេ អាចមានលក់នៅ តាមផ្លូវនានាជាធម្មតាដូចឃើញក្នុងរូបលេខ១ដែលថតឆ្នាំ១៩៤៨។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១៥

ម្តងៗ អ្នកនៅទីក្រុងតែងរកម្ហូបអ្វីដែលខុសបន្តិចបន្តួចឬខុសច្រើនពីម្ហូបអាហារ ដែលខ្លួនទទួលទានរាល់ថ្ងៃ ដើម្បីបានប្លែកមាត់។ បើទៅភោជនីយដ្ឋាន គេច្រើនសួររកនិង បញ្ជាឲ្យគេធ្វើម្ហូបអ្វីដែលក្នុងឈ្មោះមានពាក្យថា «ស្រែ», «ព្រៃ» ជាដើម ដោយសារម្ហូប ប្រភេទនោះអ្នកនៅជនបទតែងតែធ្វើហូបពុំសូវដាច់។ ក្នុងនោះ មានម្ហូបដែលអ្នកក្រុងមិន ដែលនឹកនាទាល់តែសោះផងក៏មាន។ ឧទាហរណ៍ដែលខ្ញុំលើកមកខាងក្រោមនេះ ខ្ញុំទទួល ស្គាល់ថាជាករណីពិសេសបន្តិច ដោយសារទេសកាលនៃការធ្វើម្ហូបនោះក៏ពិសេសដែរ។ ប៉ុន្តែប្រការដែលគួរកត់សម្គាល់ គឺថាបើទេសកាលនោះកើតឡើងនៅទីក្រុង ក៏ច្បាស់ជា គ្មានអ្នកក្រុងសុទ្ធណាម្នាក់នឹកឃើញចាប់ឆក់យកឱកាសនោះមកជាប្រយោជន៍ដែរ។ សូមបញ្ជាក់ថាផ្ទះដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនេះក៏មិនចំជាស្ថិតនៅជនបទស្រែចំការប៉ុន្មាន គឺអាចហៅបានថាជាស្រុកផ្សារ។ បើពោលពីម្ចាស់ផ្ទះវិញ គឺជាអ្នកមកពីក្រុងសុទ្ធសាធ។ ប៉ុន្តែស្ត្រីដែលមើលការខុសត្រូវផ្ទះព្រមទាំងដាំស្លរាល់ថ្ងៃនោះជាអ្នកជនបទពេញទី។ គឺ គាត់នេះឯងដែលជាអ្នកសម្រេចចិត្តនឹងជាអ្នកធ្វើម្ហូបខាងក្រោម។ ម្ហូបពីរមុខដែលនឹង បង្ហាញមានឱម៉ាល់ដែលជាអាសិរពឹសជាគ្រឿងសំខាន់។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១៦

គ្រាន់តែឃើញឈ្មោះម្ហូបនេះ យើងអាចស្មានបានថាប្រហែលមិនមែនជាម្ហូប ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅទេ។ លុះពិនិត្យលទ្ធផលមកក៏ឃើញថាជាសម្លដែលមិនធ្លាប់ឃើញ ថាខ្មែរស្លដូច្នោះមែន ដ្បិតសម្លនេះជាម្ហូបជនជាតិដែលរស់នៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគីរី, ក្រចេះ និងត្បូងឃ្មុំ។ ជនជាតិព្នងហៅថា «ត្រាវព្រូង» រីឯជនជាតិស្បៀងដែលរស់នៅស្រុកមេមត់ ក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំឬក៏នៅស្រុកស្នួលក្នុងខេត្តក្រចេះវិញហៅថា «ឈឺទ្រូង ឬប្រូង»។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១៧

ភ្លើងជាបាតុភូតធម្មជាតិដែលកើតមាននៅលើផែនដីយើងនេះរាប់សិបលាន ឆ្នាំមកហើយ។ យោងលើឯកសារស្រាវជ្រាវផ្នែកបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ មនុស្សចេះប្រើភ្លើង ចំអិនអាហារ កម្ដៅខ្លួនទប់ទល់នឹងធាតុអាកាសត្រជាក់ និងសម្រាប់ការពារខ្លួនពីការ យារយីអាយុជីវិតរបស់ពួកគេអំពីពពួកសត្វសាហាវអស់កាលជាងមួយលានឆ្នាំមកម៉្លេះ។ ប៉ុន្តែនៅពេលនោះ មនុស្សពុំទាន់ចេះបង្កាត់ភ្លើងនៅឡើយ គឺមនុស្សយកភ្លើងដែលឆេះ ដោយធម្មជាតិមកប្រើប្រាស់ ដូចជាភ្លើងឆេះព្រៃ ដែលបង្កឡើងដោយរន្ទះបាញ់ ភ្លើង និងការរមៀលធ្លាក់នៃដុំថ្មពីទីខ្ពស់មកទង្គិចជាមួយដុំថ្មផ្សេងទៀតនៅទីទាប បង្កជា ផ្កាភ្លើងហើយក្លាយជាភ្លើងឆេះព្រៃជាដើម។

បណ្ដេញព័ត៍មានវប្បធម៍ខ្មែរ កម្រងអត្ថបទលេខ១៨

ដើម្បីផលិតបានជាវត្ថុប្រើប្រាស់ដ៏ប្រណិតខាងលើ គេត្រូវចំណាយពេលយូរថ្ងៃ និងត្រូវមានភាពអំណត់អត់ធ្មត់ខ្លាំង រួមផ្សំនិងភាពប៉ិនប្រសប់ផង។ ដំណាក់កាលទី១ គឺ គេយកធាងត្នោតមកច្រៀកសំបករឹងខាងក្រៅចេញ ដ្បិតផ្នែកដែលត្រូវប្រើគឺសាច់ខាង ក្នុង។ បន្ទះដែលច្រៀកបាន គេបិតឲ្យស្អាត រួចយកទៅបញ្ជាន់នឹងឧបករណ៍កែច្នៃមួយ ប្រភេទ ដើម្បីឲ្យវារមួលចូលគ្នាជារង្វង់ ដូចឃើញនៅរូបលេខ៧។ បន្ទាប់មកទៀតទើប គេយកចម្រៀកត្នោតនោះទៅហាលថ្ងៃឲ្យស្ងួតរយៈពេល២ថ្ងៃ ដើម្បីកុំឲ្យវារលាត្រង់មក វិញ (រូបលេខ៨)។ ដំណាក់កាលទី២ គឺគេត្រូវតម្រៀបចម្រៀកធាងត្នោតទាំងនោះឲ្យចេញ ទៅជារូបរាងតាមផ្នែកផ្សេងៗនៃវត្ថុដែលគេចង់ធ្វើ រូបលេខ៩។ បន្ទាប់មកទើបគេយកផ្នែក នីមួយៗដែលទើបតម្រៀបបាននោះមកចិតបិតរំលីងផ្ទៃខាងក្នុងនិងខាងក្រៅឲ្យរាបស្មើ ស្អាត ដោយប្រើកាំបិតបន្ទោះ (រូបលេខ១០-១១)។ ១១)។