របត់នយោបាយភាគ៤

អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកបេះដូងនៃពិភពលោកសតវត្សរ៍ទី២១

រហូតដល់ពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី២០ អាស៊ីខាងត្បូងនិងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ឋិត ក្រោមនឹមនៃពួកអាណានិគមអឺរ៉ុប។ រីឯអាស៊ីបូព៌ា រហូតដល់ចប់សង្គ្រាមលោក លើកទីពីរ ឋិតក្រោមនឹមនៃកងទ័ពជប៉ុនដែលយកតម្រាប់តាមពួកមហាអំណាច ស្បែកស។ ចំណែកចិនវិញ មុននឹងកាន់កាប់ដោយជប៉ុនរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៥ ត្រូវបានពួកមហាអំណាចអឺរ៉ុបពុះចែកគ្នាជាដែនឥទ្ធិពលដូចគេកាត់នំចែកគ្នាស៊ី។ ចាប់ពីដើមទសវត្សរ៍១៩៥០ទៅ ស្រាប់តែអាស៊ីក្លាយជាចំណីនៃសង្គ្រាមត្រជាក់ ដំបូងរវាងអាមេរិកនិងសូវៀត ហើយបន្ទាប់មកទៀត រវាងអាមេរិក សូវៀតនិងចិន។ ម៉្លោះហើយ រហូតដល់ចុងទសវត្សរ៍១៩៨០ អាស៊ីតែងតែត្រូវពួកបស្ចិមលោក មាក់ងាយ ដ្បិតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងនៅអាស៊ីខាងត្បូងជាពិសេស ឃើញតែបញ្ហា វិបត្តិ សង្គ្រាម សោកនាដកម្ម និងភាពក្រីក្រ។ តែឥឡូវ បស្ចិមលោកយកចិត្តអាស៊ីវិញម្តង ពីព្រោះអាស៊ីសតវត្សរ៍ទី២១កំពុង ក្លាយជាបេះដូងនៃពិភពលោក ដោយសារតែវត្តមាននៃប៉ូលឥទ្ធិពលចំនួនបួន។ មានប៉ូលចិនដែលជាមហាយក្ស។ មានប៉ូលជប៉ុនដែលជាយក្សសេដ្ឋកិច្ច តែជា កន្លឿនយោបាយ ។ មានប៉ូលឥណ្ឌាដែលជាយក្សទើបងើបពីដំណេក។ មានប៉ូល អាស៊ានដែលមិនមែនជាកម្លាំងនយោបាយនិងយោធាសោះ តែទាក់ទាញដូចដែក ឆក់ពួកមហាអំណាច ៕

ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ពាក្យកាព្យរបស់ ឌឿន វ៉ាន់

ទន្សាយជានរណា

ទន្សាយគឺជាក្មេងស្រីម្នាក់ដែលមានក្ដីសុបិនចង់ក្លាយជាអ្នកនិពន្ធតាំងពីអាយុ​​​ ១២​ឆ្នាំ។​​ ជាក្ដីស្រមៃគ្មានភាពប្រាកដនិយមទាល់តែសោះ ព្រោះសូម្បីតែខ្លួននាងផ្ទាល់ក៏មិនដឹងថាពេលក្លាយជាអ្នកនិពន្ធម្នាក់ដែលគ្មានប្រាក់ខែដូចការងារផ្សេងទៀត តើនាងអាចរស់នៅដោយរបៀបណា? នាងដឹងត្រឹមថាចូលចិត្តអានសៀវភៅរួចក៏ចង់សរសេរពីរឿងរ៉ាវគ្រប់យ៉ាងដែលស្ថិតនៅក្នុងចិត្តរបស់នាង ហើយដែលនាងមិនអាចនឹងនិយាយចេញមកបាន។ ជីវិតកូនអ្នកក្រមិនខុសពីលំអងធូលីត្រូវខ្យល់បក់បោកវក់វីគ្មានទីកំណត់។ ទុក្ខលំបាកគឺជាមេរៀនជីវិតដែលបង្រៀននាងឱ្យរឹងមាំដើម្បីរស់។ ឧបសគ្គរាប់មិនអស់ជាបទពិសោធសម្រាប់ឱ្យនាងតស៊ូរហូតដល់ទីបំផុត។ សម្រាប់កូនអ្នកក្រស្នេហាយុវវ័យគ្រាន់តែជាពន្លឺកាំជ្រួចដែលភ្លឺស្អាតតែមួយរំពេច ហើយក៏រលាយបាត់អស់។ ក្ដីសង្ឃឹមសម្រាប់នាងប្រៀបដូចដុំពពកនៅលើមេឃដ៏សែនខ្ពស់ឆ្ងាយ អាចមើលឃើញតែស្រវាចាប់មិនបានឡើយ។ ទោះបីត្រូវឆ្លងកាត់ខ្យល់ធំខ្ពស់ជ្រោះជ្រៅកម្រិតណាក៏ដោយនាងគ្មានថ្ងៃបោះបង់ការតស៊ូជាដាច់ខាត។

នារីប្រពៃ ភាសាអង់គ្លេស

"This is the true story of a young Cambodian woman who has challenged her country’s social and cultural norms throughout her life, and as a consequence has become an ambassador for women empowerment. Growing up on an island south of the Cambodian capital Phnom Penh, removed from many of the conveniences of modern life and surrounded by traditional customs and thought, Thavry’s story is one of inspiration to women and girls around the world. As Cambodia slowly recovers from the great turmoil and destruction of civil war and the Khmer Rouge, rural life has largely returned to familiar, century-old ways. For women, this means marrying young, bearing children and working on the family farm, with little say in any life decisions.. But with support from Thavry’s parents, whose own childhood experiences were greatly shaped by the four years of Khmer Rouge rule, Thavry was taught to value education as a means of breaking from the confines of the village and to forge her own independent future. Her inspiring story shows that encouraging young women to believe in their dreams – and supporting them to do so – can lead to a freedom to learn and grow unknown to earlier generations."

របត់នយោបាយភាគ៤

ក្រោមការជួយឧបត្ថម្ភគាំទ្រដ៏ថ្លៃថ្លាពីសំណាក់សម្តេចក្រឡាហោមសខេង ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី-រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រមានចំណង ជើងថា របត់នយោបាយ (សីហនុ - លន់ នល់ - ប៉ុល ពត - ជា ស៊ីម ហេង សំរិន - ហ៊ុន សែន) ភាគ៤ នេះ ក៏ដូចជា ភាគ១ ភាគ២ និងភាគ៣ ដែរត្រូវបានបោះពុម្ពជាសៀវភៅឡើងស្របតាមគតិបណ្ឌិតនិងមនសិការប្រវត្តិសាស្ត្រ ជាតិដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់សម្តេច ដែលបានចារបញ្ជាក់ថា៖ សំខាន់ចង់បានសៀវភៅ ប្រវត្តិសាស្ត្រមួយនេះ ទុកឲ្យកូនចៅរៀនសូត្រ ។ខ្ញុំបាទសូមលំអោនកាយគោរពថ្លែងអំណរគុណដ៏ជ្រាលជ្រៅនិងសូមប្រសិទ្ធិពរជ័យ ជូនសម្តេច ជាទីគោរព សូមប្រកបដោយពលានុភាពខ្លាំងក្លា បញ្ញាញាណភ្លឺថ្លា សុខភាពល្អបរិបូរណ៍ អាយុយឺនយូរ និងទទួលបានជោគជ័យគ្រប់ភារកិច្ច។

អស្ដង្គតនៃប្រជាជាតិមួយ ភាគ២

សក្ខីភាពបែបប្រវត្តិសាស្ត្រនេះបង្ហាញពីទិដ្ឋភាពក្នុងភូមិភាគបូព៌ានៃប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៦ និង៧៧ តាមរយៈដំណើរជីវិត ក្រុមគ្រួសារលោក ជុត ខៃ និងប្រជាជនខ្មែរដទៃទៀត ។

ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ ប្រទេសកម្ពុជា​ ភាគទី១

ៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរនេះចែកចេញជា ៤ផ្នែកធំៗ។ ផ្នែក ទី១ លើកឡើងអំពី សម័យអាណានិគមបារាំង ឬ សម័យ «អាណាព្យាបាល» បារាំង ដែលចាប់ផ្តើម ពីឆ្នាំ ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣ ។ ផ្នែកទី ២ លាត សន្ធឹងពីពេលបានឯករាជ្យ រហូតដល់ ពេលសង្គ្រាមដែល ខ្ញុំដាក់បញ្ចូល ទៅក្នុងផ្នែកទី ៣ ។ តាមការពិត គឺជាសម័យកាលមួយ ដែលប្រទេស កម្ពុជាបានសាកល្បងដកខ្លួនចេញពីរបៀបរបបដឹកនាំចាស់ ប៉ុន្តែដែលបែរ ជាបានជួប នឹងការអន្តរាយទៅវិញ ដោយអ្នកដឹកនាំនៅពេលនោះ ពុំបាន ត្រៀមលក្ខណៈត្រឹមត្រូវ ហើយបានបណ្តោយខ្លួន ឲ្យធ្លាក់ទៅក្នុងការភ័ន្ត ច្រឡំមួយដ៏ធំ ក្នុងការកំណត់ មិត្ត និងសត្រូវ ហើយបន្ទាប់មក បានធ្លាក់ ទៅក្នុងអន្ទាក់ នៃ មហិច្ឆតាបរទេស ដែលប្រជែងកម្លាំងគ្នា យ៉ាងតានតឹង ទៅក្នុងតំបន់ ។ ផ្នែក ទី ៤ រៀបរាប់អំពី ព្រឹត្តិការណ៍នានា ដែលកើតមាន នៅពេលក្រោយសង្គ្រាម ។ ដោយឯកសារនេះវែងពេក ខ្ញុំបានសម្រេច បោះពុម្ពផ្សាយ ជា ភាគ ១, ភាគ ២ ជាបន្តបន្ទាប់ តាមលទ្ឋភាព ដែលខ្ញុំ អាចធ្វើទៅបាន ។

អនុស្សាវរីយ័មណ្ឌល ៣២

៣៨ឆ្នាំបានកន្លងផុតទៅគឺជារយៈពេលមួយដ៏សែនយូរ ប៉ុន្តែស្លាកស្នាមនៃរបួសផ្លូវចិត្តនៅតែមិនអាចរលប់បាន។ ទុក្ខវេទនាគ្រប់រូបភាព ភាពភ័យខ្លាច រន្ធត់តក់ស្លុត នៅតែអាចលេចឡើងនៅក្នុងអារម្មណ៍របស់មនុស្សដែលធ្លាប់ បានឆ្លងកាត់របបដ៏សែនឃោឃៅនេះ។ សៀវភៅ អនុស្សាវរីយ៍មណ្ឌល ៣២ នឹងនាំអ្នកអានទៅជួបនឹងព្រឹត្តការណ៍ដ៏រន្ធត់នាគ្រានោះដែលមិនអាចបំភ្លេចបាន។

អ្នកនិពន្ធល្បីៗ

ស្នាដៃ អក្សរសិល្ប៍ ជាប្រភពមិនចេះរីងស្ងួត នៃ ជំនោរអារម្មណ៍ រីឯជំនោរអារម្មណ៍ រួមផ្សំជាមួយ មូលភាពវិទ្យាសាស្ត្រ ជាមូលដ្ឋាន នៃវឌ្ឍនភាពសង្គមទាំងផ្នែកគំនិត ទាំង ផ្នែកសម្ភារ ។ តាមរយៈវណ្ណកម្មទាំងនេះ យើងអាចមើលឃើញ អាថ៌កំបាំង ខ្លះៗ របស់មនុស្ស គឺកត្តាចលករទាំងឡាយដែលដឹកនាំ សកម្មភាពទាំងល្អ ទាំងអាក្រក់ របស់គេ ។ តណ្ហាជាកម្លាំង ដ៏ ខ្លាំងមហិមា ដែលអាចឲ្យ មនុស្ស បង្កើតអ្វីសព្វបែបយ៉ាង តែ ក៏ជា រណ្តៅមរណះមួយ ដ៏សោកសៅ របស់គេដែរ ។ ពី កវី សេកស្ពៀរ មកដល់ កវី ហ្គីត យើងមើលឃើញ ចិត្តគ្មានកោះត្រើយ របស់មនុស្ស តែនៅពេលជាមួយគ្នានោះ ក៏ឃើញ ភាពអន់ថយ ដែលប្រកែកមិនបាន របស់ មនុស្ស ផងដែរ ។ អ្នកនិពន្ធ ដែលយកមក សិក្សា នៅក្នុងសៀវភៅនេះ មានខ្លះជាជ័យលាភី នៃ រង្វាន់ណូបែលអក្សរសិល្ប៍ ហើយ ខ្លះ ទៀត ជាកវីដែល សកលលោកទាំងមូល ទទួលស្គាល់ថា ជាមូលដ្ឋាន ដ៏ សំខាន់ នៃ ការវិភាគគ្រប់បែបយ៉ាង រួមបញ្ចូលទាំងការវិភាគ សេដ្ឋកិច្ច សង្គមសាស្ត្រ និង នយោ- បាយផងទៀត ។ ពាក្យពេចន៍ ឃ្លាឃ្លោង របស់អ្នកនិពន្ធម្នាក់ៗ ជា គន្លឹះ ដ៏សំខាន់ សម្រាប់នាំ អ្នកអានចូល ទៅក្នុងពិភពមួយដែលខុសប្លែកពី តថភាព ដែលយើង ឃើញ រាល់ថ្ងៃ ហើយ ដែលយើង មើលឃើញ តែភាពខាងក្រៅប៉ុណ្ណោះ ។ តែទោះជាយ៉ាង ណាក្តី គេត្រូវឆ្លងកាត់ សិល្បារម្មណ៍សាស្ត្រ និង និមិត្តរូបជាច្រើន ឥតគណនា ដើម្បី អាចចូលជ្រៅ ទៅក្នុងអ្វីៗ ដែល កវីទាំងនោះ ចង់លាតត្រដាងប្រាប់យើង ។

Once Upon a Time in a Kingdom in Distress

In the middle of the 19th century, a Khmer king appealed to Napoleon III for helping him break the impasse in which his kingdom found itself. By a treaty, the French placed the kingdom under their protectorate. The revolt broke out and the country became a veritable colony like Viet nam, its eastern neighbour. It took more than twenty years for the rebellion to wane. For ninety years, France deployed to strengthen its presence in this royalty constantly threatened by its neighbors. But it was also at this time that the old Khmer empire, in decline since the 14th century, was modernized under the rule of its protectors. A few years after his country's Independence, King Norodom Sihanouk subjected the country of the Khmers to the satellisation of the regional Communists and caused a series of unprecedented tragedies.

ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃ ប្រទេសកម្ពុជា​ ភាគទី២

ក្នុងភាគ ទី ២ នេះ អ្នកនិពន្ធលើកឡើងអំពី សម័យដែលប្រទេស កម្ពុជាចូលទៅក្នុងសង្រ្គាម រវាងលោកកុម្មុយនិស្ត និងលោកសេរី ដោយ ចាប់ ផ្តើមពីព្រឹត្តិការណ៏ ថ្ងៃ ១៨ មិនា ឆ្នាំ ១៩៧០ រហត ដែលពេលដែល អង្គការ សហប្រជាជាតិ ធ្វើអន្តរា គមន៍ បញ្ចប់ការវិវាទ នៅកម្ពុជា គឺ ក្រោយពេលដែល សហភាព សវៀត រលំរលាយទៅ ។ សង្រ្គាម រវាង ប្រទេស កុម្មុយនសុដូចគ្នា ក៏បានឈានមកដល់ ទីអវសានដែរ នៅទីបំផុត ។ លោក វ៉ាន់ឌី កាអុន កើតនៅថ្ងៃ ១៩ មិថុនា ៤២ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ នៅស្រុក រាំង លោក ធ្វើការចិញ្ចឹម គ្រួសារយ៉ាងលំបាក លំបិន មុននឹងបានក្លាយទៅជាអ្នកកាសែត វិទ្យុបារាំង នៅ ថ្ងៃ ១ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៩៣ ។ គឺនៅឆ្នាំ ៩៥៣ នោះហើយដែល លោក បាននិពន្ធសៀវភៅមួយ មានចំណងជើងថា Cambodge ou la Mitique sane អុយទេសកម្មជា ឬ su ដែលគ្មាន ការចូលរួមចំណែកពី នជាតិខ្មែរ បោះពុម្ពផ្សាយ នៅគ្រឹះស្ថាន ឡារម៉ាតង់ ម នៅថ្ងៃ ១៩ កក្កដាឆ្នាំ ៩៩៤ លោក បានសុំឈប់មួយរយៈសិន ដើម្បីបញ្ចប់និក្ខេបបទ បណ្ឌិត ប្រវត្តិសាស្រ្តមួយ ទៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ និង មនុស្សសាស្ត្រ នៅទីក្រុងនិស្ស “Nice” ស្តី ការពិបាករបស់ប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងការសម្របខ្លួនទៅក្នុង បរិបទ នៃ ពិភពលោក សម័យ BEF (Contribution à l'étude du Cambodge et de ses difficultés d'insertion au monde modeme)។ ១៧ ថ្ងៃ ៣០ មិនា ឆ្នាំ ១៩៩៧ លោក បានត្រឡប់មក ធ្វើការ នៅ វិទ្យុ បារាំង អន្តរជាតិ វិ ហូតដល់ ថ្ងៃ ៣០ មិថុនា ឆ្នាំ ២០០៧ គឺ ថ្ងៃដែល លោកចូលនិវត្តនី ។ នៅពេលនោះ លោកមានអាយុ ៦៥ ឆ្នាំ ។

អស្ដង្គតនៃប្រជាជាតិមួយ ភាគ១

ជាសក្ខីភាពបែបប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលបង្ហាញពីដំណើរផ្សងព្រេង របស់គ្រួសារលោក ជុត ខៃ និងគ្រួសារខ្មែររាប់ម៉ឺននាក់ទៀត ដែលចាក ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ នៅខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ទៅកាន់ដែនដីថ្មីមួយពេញទៅដោយគ្រោះកាច…